SIRA OITUAN MAK SEI BOKUR, NEMAK PLANU 8 GOVERNU 2019

KOMPRIMISU NEBE PM HALO NE'E TEBES GA? 
Maofi Perreira

Debate publik sobre promulga ou lae konaba planu asaun anual 8' governu nian lao manas tebes. Iha argumentu pesemista no optimista husi plano refere. Diskusaun sira ne'e lao nune deit sein evidencia nebe bele lori ita hodi kumpriende asuntu ne'e ho klean. Sira falun-ho poder absoluta hodi argumenta sira nia objetivu hodi haluha tiha "esencia PODER NIA-NAIN nia hakarak". Sira LA-GOSTA koalia oinsa atu hatan ba ejejencia povu nia-sofrementu konaba bee mos, agrikultura, edukasaun, infraestrutura baze, no saude povu maibe sira koalia liu REZULTADU SAIDA MAK SIRA ATU HETAN depois simu poder husi nia-nain; no saida mak sira HETAN DEPOIS PLANU ASAUN ANUAL NEBE SIRA PERPARA. 

Integridade 1

DEPOIS UKUN AN, LIDER ISTORIKU SIRA LAKON SIRA NIA INTEGRIDADE "TAN PODER". Uluk sira luta tan LIBERTASAUN PATRIA NO POVU, maibe sira rasik hahu ignora povu nia problema to'o sira dehan " Hau la-fiar setor agrikultura atu sustenta estado"!!!! Se PM hatene ona nune, tan sa ita ba kampane koalia liberta povu mukit no kiak liu husi hadiak povu agrikultura, saude, edukasaun, be'e mos, nsst KALA HELENA DEIT ONA. Argumentu ida ne'e hatudu momos katak povu sira moris iha area rural no sira nia mehi ba moris diak lideranca sira ignora tiha ona. Uluk ita sai suku tama suku iha Timor laran tomak i povu hahi ha-na'i ita-bot, hein ita-bot,  halo seguranca ba ita-bot, no husik hela sira-nia natar-to'os, animal, nsst hodi mai hein deit ita-bot atu rona komprimisu no-fim nia REZULTADU MAK IGNORA sira vida moris.
Uluk, ita mos koalia, povu sira LA BELE SAI INFERIOR BA EMA LIUR SIRA, realidade ita hahi ema liur diak liu fali ita-nia povu nebe moris iha mukit ho terus. Ita gosta liu AGRIKULTOR THAILANDIA HO VIETNAM HODI DINIFIKA SIRA DUKE ITA NIA AGRIKULTOR RASIK. Ita-bot agora atan ba poder ou atan ba ELITE NAUKTEN SIRA NIA LIMAN-AIN? Ita-bot komesa hateke povu ne'e do'ok liu ona hodi haklalak, hamnasa, no festeija sira nia terus. Uluk mos ita-bot ba tuku povu kiak nia odamatan hodi HUSU PODER ho promesa oioin, hamnasa ho sira, lao tuir sira husi uma ba uma, agora ita-bot dehan sira LAOS INPORTANTE?

Integridade 2

Ita-bot LA BOSOK, maibe plano nebe mak ita atu halo iha 2018 no 2019 konfirma rasik ita-bot nia koalia sira iha Parlamentu Nacional nebe kontrariu no sei ha-kiak deit saida mak akontece iha tinan hirak liu-ba. Buat sira nebe ita-bot rasik rezeita no kontra liu husi ita-bot nia lideranca wainhira asume kargu Prezidenti da Republika. Ita-bot LA BOSOK, maibe uluk ita koalia korupsaun agora ita konkorda KKN. Ne'e ita-bot nia lideranca LAOS EMA SELUK, ita sei hatete katak rekrutamentu foun sira ne'e ministro no sekretariu estadu sira mak halo maibe dala ida tan ITA-BOT MAK LIDERA i ITA-BOT PROMETE. Ema balu halai SES HUSI JUSTICA iha ITA-BOT IHA NIA LIDERANCA (ITA TENKE HALO DEFESA BA REALIDADE). 

Integridade 3

Poder MAIORIA ABSOLUTA atu halo deit ida nee?

Poder Absoluta atu hanehan povu? ITA HARE TO'OK Oinsa ita nia planu ho osan montante $ 2,1 Biloens no 81% sei halo elite no makina estadu deit sei bokur? Kapital desenvolvimentu nebe sai sasukat ba kresementu ekonomia nasaun ita-bot husik hela no kria deit ELITE EKONOMIA NIA MORIS DIAK hodi jeneraliza tiha povu hot-hotu nebe durante akontece? 60 MIL KAMPO TRABALHO KADA TINAN MAK IDA OINSA NE'E? Governu atu fahe deit osan ou lori 60 mil kada tinan ne'e sai funcinario publiku?

Intgridade 4

ITA-NIA POLITIK AGRIKULTURA, SAUDE, NO EDUKASAUN POVU!
Intersante tebes wainhira ita hare planu OGE 2019 nebe ho montante $ 2,1 biloens husi hela setor agikultura, saude, no edukasaun. Ate PM Taur Matan Ruak rasik LA FIAR katak setor agrikultura atu sustenta estado ne'e ba futuru. Estetementu Premeiru Ministru ne'e nudar kontradisaun nebe mak lider  ne'e rona no hare katak maioria povo Timor Leste moris ho vida agrikultura. 
PM kala husik hela povo nebe nudar nain ba poder hodi hahi fali agrikultor sira rai seluk hanesan Vietnam, Malasia, Indonesia no Thailandia. Se senhor PM sei lembra karik; oinsa povo nia escola diak se facilidade minimu tebes wainhira ita kompara ho escola privado nebe mak bot-sira nia oan escola ba. Bibleoteka sei hela nafatin iha kompremisu, laboratorio, livrus, nsst. Isu sira ne'e PM bantah rasik ona katak setor tolu ne'e LA PENTING. Declarasaun sira hatudu no konfirma katak saida mak promete ba povo LA PENTING, no povo nafatin hela-ho promesa. Grupu sira nebe la'o-ho lider nemak agora hatutan, argumenta, justifika promesa nebe ANTES NE'E PM HALO ho povo. Sorte PM atual laos ema tanis ten no sei haruka ASULIAR SIRA HODI HATAN. 


Integridade 5

Membru 8' Governo ho nia kompetencia sai diskusaun publik, oinsa intrudus visaun Governasaun TMR sai la klaru, ou la reflete iha plano 2019. Diskurcu PM iha Parlamentu Nacional kontrariu ho planu Asaun Anual nebe PM rasik mak apresenta. Ex. Prekupasaun PM konaba povu kiak la reflete iha atividade 2019. Ita hare katak PM koalia buat seluk no ninia membro governo sira halo buat seluk.
PM koalia governo mos (la pratika KKN) maibe buat nebe kontrariu ho ninia aliadu politik sira iha internal AMP. Situasaun nemak aplika karik CNRT ho forca maioria iha AMP mak sei sofre liu tamba iha esperencia ukun tinan sanulu. Realidade boikota ninia membro sira tama iha estrutura 8' Governo, halo enkontru mesmesak, ou dala ruma asaltu ministerio sira se olah-olah sira membro governo formal. Mesmu nune, PM atu halo saida ba sira? Ninia kbiit politik iha Alianca Kiik-liu i nia asume kargu PM. At-liu mak sira mak halo Alianca hodi manan EA 2018 ho poder maioria absoluta maibe sira HALO FINJI SIBUK HO FALI FRETILIN NEBE LAKON ELISAUN ho intensaun (ALIHKAN ISU) menglabui publik ho planu nebe la fo beneficiu ba povo.

SAIDA MAK TENKE HALO?

HUSI OPOSISI PARTIDU FRETILIN;

1. Fretilin iha ona referencia tinan 2017-2018 hodi hatudu nia forca politik; LAOS TAMBA KADEIRA MAIBE OINSA UTILIZA FORCA NE'E LUTA BA NIA POVU LIU HUSI MEMBRU PN. Fretilin laos autor dialog maibe Fretilin TENKE hatudu an hanesan partido bot i sai nudar alternativa solusaun. 2. Fretilin iha ona resolusaun rua nebe mak sai nudar mata dalan (LA SAI AITONKA GOVERNU NEBE MAK IHA NO BANDU NIA MEMBRU SIRA ATU INVOLVE IHA GOVERNU ATUAL). 3. FRETILIN REZEITA ONA OJE 2019 NEBE PR Veta; iha sentidu responsablidade moral husi membro parlamentu sira hodi evita koalia re-apresiasaun OJE 2019 (esklarese ba 213 mil liu karik iha mudancas). 4. Fretilin diak liu sai oposisi DUKE sai autor dialog sira nebe LA HETAN DALAN BA DESENVOLVIMENTU POVU NIAN. KARIK IHA OPORTUNIDADE LALIKA FO DALAN EMA SIRA ESTRAGA NASAUN HODI UKUN.

HUSI AMP;

Oportunidade mak iha ona ne'e no tempu hodi hatudu katak FIAR nebe povo fo ne'e sei fila ba nia-nain. Elisaun 2018 nia rezultadu diak liu ona no povo hein sa solusaun AMP sei oferece ba povo. Governo ida ne'e presija:
1. AMP iha poder absoluta hodi halo tuir mandatu konstituisaun, i tuir lolos lalika sibuk oposisi sira nia kritika. At liu mak fila KRITIKA FALI OPOSISI. Se ita nune deit entau AMP rasik LA HATENE UZA PODER MAIORIA ABSOLUTA HODI UKUN. 2. Asesor juridiku AMP presija halo esklarecementu ida ba malu hodi kompriende pratika democracia iha sistema semi prezidencial. Katak lamentasaun sira nebe mak liga decijaun presija konfirma argumentu juridiku hodi la JULGA orgaun seluk nia kompetencia iha liron, televizaun, ou midia seluk. 3. AMP hatene nia solusaun no oinsa mak uza tamba nia iha poder maioria absoluta (nia sente nia mak ha-la'o); 4. Ate agora, AMP sidauk uza poder absoluta nia didiak hodi UKUN NEBE MAK DIAK.

REMATA;

Governo ho forca maioria poder sei LA'O tuir mandatu konstituisaun, imi nia atetude mak sei hatudu rasik imi nia-an. La tempu ona imi halo retorika no defesa honra ba buat mamuk sira imi traxa ho rekurcu estado. Imi nia representasaun LAOS BA IMI NIA PARTIDU maibe imi asume kargu publik no tenke ho sentidu responsablidade. Imi nia FORCA MAIORIA TENKE HATUDU HUSI PLANU NEBE IMI APRESENTA, i labele maioria iha poder no MINORIA IHA PLANO. Maofi.040219

Komentar

Postingan populer dari blog ini

Papel Auditoria Interna iha Instituisaun Estadu Timor Leste

POLITIKA FISKAL TIMOR LESTE NO REALIDADE

Kualidade de Dadus Census 2015 Entre Espektasaun Governo no Obstaklu